Daha önce, Beşikdüzü Kitabı’nda 18.Yüz yılın ilk yarısındaki olaylarla karıştırılan 19. Yüz yılın ilk çeğreğinde meydana gelen Tuzcuoğlu İsyanları hakkında da bir dizi yazı yazmıştım.
Karıştırılan bu iki olayın farklı olaylar olduğunun daha iyi anlaşılması için, bu dizideki yazıları da değerli okurlar için, tekrar paylaşıyorum.
Umarım sıkılmıyorsunuzdur.
Buyurun birlikte okuyalım:
“19.YÜZYILIN BAŞINDA YAŞANAN TUZCUOĞLU İSYANLARI(1)
19. yüz yılın ilk yarısında Doğu Karadeniz Bölgesi’ni uzun yıllar etkisi altına alan Tuzcuoğlu isyanları, Tucuoğlu Memiş Ağa’nın yetkilerinin, 07.10.1808 günü Hükümetle Ayanlar arasında yapılan Sened-i ittifak’la sınırlandırılması nedeniyle patlak verdi.
Tuzcuoğlu isyanları olarak bilinen ve Hükümeti oldukça meşgul eden bu isyanlar, 1814 yılından 1834 yılına kadar sürmüş, Osmanlı Devletine ve çevre halkına büyük zararlar vermiştir…
Tuzcuoğlu Memiş Ağa Sened-i İttifakla yetkilerinin sınırlanmasını ve Karahisar voyvodası Haznedar Süleyman Ağa’nın paşa rütbesiyle Trabzon’a vali olarak (atanmasını) içine sindiremedi.
İdareye karşı itaatsizliğe başladı. 13 Temmuz 1815 günlü yazıyla Haznedar Süleyman Paşa Memiş Ağa’nın idamını istedi.
Hükümet dışarıdaki olayları da hesaba katarak idam fermanı vermek yerine kapıcılık rütbesini kaldırmakla yetindi…
Tuzcuoğlu Memiş Ağa içlerinde Beşikdüzü, Eynesil ve Görele ağaları da olmak üzere bölgedeki birçok ağayı yanına çekti…
Hükümet Hazinedar Osman Paşa’nın ısrarlı istekleri üzerine Tuzcu-oğlu Memiş Ağa için idam fermanı verdi…
Bu gelişmeler üzerine 1816 yılında Tuzcu-oğlu Memiş Ağa isyan emek zorunda kaldı…
Memiş Ağa’ın başlattığı bu isyana Trabzon’da Kolcuoğlu Osman Ağa, Abanozoğlu Süleyman Ağa; Tonya’da Hacısalihoğlu Ali Ağa; Sürmene’de Suiçmezoğlu Hasan Ağa, Bozoğlu İsmail Ağa, Çebioğlu Yakup Ağa gibi büyük ağalar da destek verdiler…
Bu isyanlara katılan ağaların hepsi “Ocaklı”dır.
Yeniçeri olan ocaklılar yeni kurulan Nizam-ı cedit Ordusuna karşı birbirlerini destekliyorlardı.
Hepsi ocağa kayıtlı oldukları bölük numaralarıyla anılıyorlardı.
Sürmene ağalarından Genç Mehmet Ağa13., İsmail Çebi 25., Osman Ağa 200. bölüklere kayıtlıydılar…
Ocaklıların çoğu devşirmeydi; onlara göre ocaklı olmak asalet nişanı gibiydi. Öbür aileleri hor görüyorlardı…
İsyan bir anda bütün bölgeye yayıldı…
Tirebolu voyvodası Çeçen Zade hasan Ağa isyancılar tarafından görevinden uzaklaştırılarak bir gemiyle Ünye’ye gönderildi.
Boşalan Tirebolu voyvodalığına, isyancıların başı Tuzcuoğlu Memiş Ağa tarafından Kelalioğlu Ali Bey getirildi…
Çeçen Zade Hasan Ağa, Ünye’de topladığı askerlerle Giresun üzerine yürüdü. İsyana katılan Darçın-oğullarının güçlerini dağıttı…
Bu çatışmalar büyük bir olasılıkla Armelit(Ahir Melik) Dağı’nda oldu.
Bu arada İstanbul Hükümeti de Mehmet Tahir Efendi’yi, komutasındaki iki savaş gemisiyle Çeçen Zade Hasan Ağa’nın yardımına gönderdi…
Karadan ve denizden saldıran devlet güçleri, 26 Ekim1816 günü Tirebolu’yu isyancıların elinden kurtarıldı.
Görele Kalesi’nde kontrol sağlandı…
Önüne çıkan isyancıları temizleyen devlet güçleri, karadan ve denizden yoluna devam ederek Trabzon’a vardı.
Bu isyanda Dede-zade Süleyman’ın adı geçmese de Görele kalesi hâkiminin Dede-zade Süleyman Ağa olduğu anlaşılıyor…
Bu yıllarda Rize’den Ordu’ya kadar bölgede varlığını sürdüren ayanlar, şu veya bu biçimde bir birleriyle hısım akrabadırlar.
Bu isyan tarihte, 1.Tuzcuoğlu isyanı olarak biliniyor…”