Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde önde gelen ve mücadele edilmesi gereken hastalıklardan birisi de frengi idi. Frengi, nesilden nesile geçiyordu. Cumhuriyet döneminde Osmanlı’da yöneticilerin temel açmazı olan maddî imkânlar sonuna kadar zorlanmış ve sağlık politikasında frenginin bitirilmesi hedef olarak belirlenmiştir. 1924 yılında frengili hasta sayısı olarak Sinop birinci idi. Onu sırasıyla Zonguldak, Kastamonu, Tokat, İzmir, Ordu, Samsun, Giresun ve Ankara takip etmekteydi.
Samsun’da Sahra Hastanesi’nde Kurtuluş Savaşı yıllarında askerlik hizmetini yapan Eleciklioğlu Sadullah Aga, Tirebolu’nun Reşadiye Mahallesi’ndendir ve renkli bir kişiliğe sahiptir. Sivil hayatında Kozbaşı’nda pastacılık yaparmış. Biz de hatırlarız. Dükkânında imal ettiği pastanın yanında “kuş lokumu” olarak ifade ettiği revanisi ve dondurması sözlü ve yazılı olarak anlatılırdı. Bir de Sadullah Aga’nın gramofonundan ve taş plak koleksiyonundan söz edilirdi. Hıdırellez’de Kurucakale’deki saz-söz meclisinde yer alması bilinmektedir.
Sadullah Aga, askerlik bitimi yanında getirdiği ve bizim istifademize vesile olan “Frengi Defteri”ni arşivinde bulundurmakla tarihe not düşmemizi sağlamıştır. Zira kim bilir Kurtuluş Savaşı yıllarında frengi tedavisi gören askerlerin kim ve nereli olduklarını nerden bilecektik? Bu defter elimizde iken Sadullah Aga’nın askerlikte geri hizmette görev yapmasına dair 1922 tarihli bir rapor da Tuncer Dervişoğlu tarafından uhdemize sunuldu. Bu raporda Sadullah Aga’nın Tirebolu’da altı yıl evvel ateşli bir cisimle yaralandığı, bu yaralanma ile pazusunun yandığı ve kemiğinin kırıldığı, kısmen kemik kaybı olduğu, pazusunda iki, ön kolunda bir santim kadar şişlik oluştuğu yazılıdır. Bu nedenle kendisine silah verilmeyecektir ve askerliğini geri hizmette tamamlayacaktır. Eli yatkın olan Sadullah Aga, hastanede öğrendiği sağlık bilgilerini dönüşte hemşerilerine tatbik etmiş, gerektiğinde iğne yapmış, gerektiğinde tansiyon ölmüş, gerektiğinde sıtma hastalarına kinin tedavisi uygulamıştır.
Sadullah Aga’nın hafidi Sadullah Elecik tarafından uhdemize geçen bu defterde 1.550 kadar frengi tedavisi gören askerlerin künyesi yer almaktadır. Defterden öğrendiğimize göre frengi hastalarının memleketlerine göre (%) olarak dağılımı şöyledir:
Giresun-21, Çarşamba-15, Ünye-12, Samsun-10, Ordu-7, Bafra-6, Terme-6, Fatsa-5, Tirebolu-15, Kavak-3, Gümüşhacıköy-2, amasya-1, Mesudiye-1, Yenihan-1, Konya-1.
Bir çalışmaya temel teşkil edebilecek olan bu defter üzerinde çalışmamız devam edecektir. Bu vesile ile Sadullah Aga’ya Tanrı’dan rahmet dilerim. Bu deftere sahip çıkan ahfadına da teşekkür ederim.
